Pradzieje Szynwałdu i okolic
Epoka kamienia
Po raz pierwszy ludzie na terenie Szynwałdu i okolic pojawili się prawdopodobnie ok. 11 000 lat temu, pod koniec epoki lodowcowej. Były to gromady łowców reniferów, żyjące na przedpolu lodowca. Klimat był zbliżony wtedy do warunków panujących w tundrze.
Po ociepleniu się klimatu i pojawieniu się lasów, na tereny te, napłynęła ludność prowadząca zbieracko-łowiecki tryb życia, która w późniejszym okresie, zaczęła uprawiać rolę i hodować zwierzęta. W trakcie tzw. rewolucji neolitycznej ludzie z koczowniczego trybu życia przeszli na tryb osiadły. W okresie środkowej epoki kamienia (8300-4500 p.n.e.) powstały pierwsze osady stałe i towarzyszące im cmentarzyska. W okolicach Tarnowa stwierdzono występowanie ludności kultury ceramiki wstęgowej rytej, kultury lendzielskiej, pucharów lejkowatych i kultury ceramiki sznurowej.
W Szynwałdzie, w wyniku badań powierzchniowych, znaleziono wiele śladów osadnictwa z epoki kamienia, pod postacią drobnych narzędzi kamiennych i fragmentów naczyń ceramicznych.
Drapacz krzemienny znaleziony w Szynwałdzie
Epoka brązu i żelaza
Najstarsze znaleziska z brązu są pozostałością po kulturze mierzanowickiej, która rozwijała w okolicy do ok. 1600 p.n.e. Jej ślady znaleziono w Tarnowcu i w Koszycach Wielkich. Później pojawiła się ludność kultury łużyckiej (700-400 p.n.e.). Zaczęły powstawać osady podobne do wiosek, rosła intensywność zasiedlenia obejmującego tereny głównie wzdłuż osi rzek, powszechny stał się zwyczaj palenia zmarłych.
W okresie II i I w. p.n.e. pojawiła się ludność kultury celtycko-przeworskiej, która pozostawiła po sobie bardzo bogaty materiał archeologiczny. Zajmowała ona tereny w dolinie Dunajca, Koszyc Wielkich, Nowodworza i Tarnowca. Kultura ta zanika po okresie wędrówek ludów.
Średniowiecze
W okresie wczesnego średniowiecza w okolicach Tarnowa osiedlają się Słowianie. Do tej pory odnaleziono ponad 20 stanowisk archeologicznych związanych z tym okresem. Najważniejsze z nich to grodzisko w Zawadzie i osada w Klikowej.
Ślady osadnictwa średniowiecznego, występują również na terenie Szynwałdu, są to fragmenty naczyń ceramicznych.
Fragment naczynia ceramicznego z Szynwałdu
Grodzisko w Zawadzie
Znajduje się w odległości ok. 10 km w linii prostej od Szynwałdu, na krawędzi Progu Karpackiego, na Górze św. Marcina. Znajdują się tu pozostałości jednego z największych w Polsce (ok. 16 ha powierzchni), wczesnośredniowiecznych zespołów osadniczych. Składał się on z niewielkiego, zajmującego najwyższą część wzniesienia (Zamczysko) owalnego grodu, otoczonego wałem obronnym, oraz kilku podgrodzi, położonych na północ, południe i zachód od niego. Podgrodzia bronione były wielkimi wałami zaporowymi, zbudowanymi z drewna i gliny oraz głębokimi fosami. Grodzisko funkcjonowało od połowy IX do połowy XI w., będąc centrum osadniczym w ramach terytorialnej organizacji plemiennej. Wcześniej istniał tu niewielki gród kultury łużyckiej (VII-V w. p.n.e.), a VII-VIII w. n.e. przed budową umocnień, osada wczesnosłowiańska.
W 989 r. tereny Szynwałdu i okolicznych miejscowości, weszły w skład państwa polskiego. Pod koniec XI w. jedną z osad, rozwijającą się przy grodzie w Zawadzie, księżna Judyta, żona Władysława Hermana, nadała benedyktynom tynieckim. W ciągu następnych wieków okoliczne wioski rozwijały się, zwiększała się liczba ludności. W XIV w. wsie Tarnów Wielki i Tarnów Mały nabył Spycimir herbu Leliwa. Na terenie Tarnowa Wielkiego założył miasto Tarnów, które zostało lokowane w 1330 r. na prawie niemieckim. Spycimir prowadził intensywną akcję osiedleńczą w okolicy, dzięki niemu powstało wtedy wiele nowych wsi, między innymi Szynwałd.
Zobacz również
Źródła
- Bańburski Kazimierz i in., Historia Tarnowa [w:] Encyklopedia Tarnowa, red. Andrzej Niedojadło, Tarnów 2010.
- Cetera Andrzej, Grodzisko w Zawadzie [w:] Encyklopedia Tarnowa, red. Andrzej Niedojadło, Tarnów 2010.
- Jodłowski Antoni, Pradzieje i wczesne średniowiecze okolic Tarnowa [w:] Tarnów. Dzieje miasta i regionu, t. 1, Czasy przedrozbiorowe, pod red. Feliksa Kiryka, Zygmunta Ruty, Tarnów 1981.
