Szkoła Gospodyń Wiejskich w Szynwałdzie

Szkoła Gospodyń Wiejskich w Szynwałdzie powstała z inicjatywy ks. Aleksandra Siemieńskiego, przy wsparciu posła na Sejm Krajowy Wincentego Witosa i prezesa Kółek Rolniczych we Lwowie Bronisława Dulęby.

W 1907 r. rozpoczęto budowę szkoły na gruncie darowanym przez Tomasza Litwina. Zapisał on siostrom 20 morgów ziemi na tzw. Plebankówce. Fundusze pochodziły z Wydziału Krajowego we Lwowie i od księżnej Konstancji Sanguszkowej, a także z posagów niektórych sióstr. 1 października 1909 r. budynek szkolny został oddany do użytku, a 3 grudnia 1909 r. został poświęcony przez ks. Aleksandra Siemieńskiego. Pierwsze siostry nauczycielki kształciły się przez rok w szkole gospodarczej w miejscowości Katerinky w Czechach i po uzyskaniu kwalifikacji mogły rozpocząć pracę w szkole w Szynwałdzie.

W pierwszym roku, nauki pobierało 21 uczennic, w następnych latach było ich coraz więcej, od 30 do 50 rocznie. Dziewczęta miały od 16 do 22 lat i częściowo opłacały naukę w szkole. Pochodziły one głównie ze wsi, ale przyjmowano także córki posiadaczy ziemskich, robotników i urzędników. Na 1321 uczennic, 127 było z Szynwałdu. Od kandydatek wymagano ukończenia szkoły ludowej. Pierwszą kierowniczką była s. Florentyna Maria Marek, a w latach 1912-1949 s. Frydolina Koziej.

Głównym celem szkoły było ogólne kształcenie dziewcząt i przygotowanie ich do prowadzenia gospodarstwa domowego. W 1912 r. szkoła przeszła pod patronat Towarzystwa Kółek Rolniczych. Początkowo nauka trwała 10 miesięcy, od 1 października do 30 lipca. Wykładane były przedmioty ogólnokształcące i odbywały się w grupach zajęcia praktyczne, które obejmowały gotowanie, pranie i prasowanie, utrzymanie porządku w domu i obejściu, hodowlę drobiu, królików, nierogacizny i bydła, mleczarstwo, szycie, prace w ogrodzie, warzywnictwo, szczepienie drzew owocowych, uprawę kwiatów.

Zajęcia teoretyczne

Zajęcia praktyczne w kuchni i hodowli zwierząt

Od 1921 r. został wprowadzony program nauczania ludowej szkoły rolniczej żeńskiej opracowany przez Ministerstwo Rolnictwa i Dóbr Państwowych. Obejmował on następujące przedmioty: pogadanki etyczno-religijne, język polski, historia Polski, nauka o Polsce, rachunki, geografia, przyroda żywa, przyroda martwa, hodowla zwierząt, weterynaria, mleczarstwo, pszczelarstwo, sadownictwo, nauka o rolnictwie, higiena i ratownictwo, pogadanki z prawa, śpiew i rysunki. Później pojawiły się jeszcze: krój i szycie, pranie, gospodarstwo domowe, wychowanie dzieci.

Przedmioty wykładane były przez siostry i osoby świeckie. Najbardziej znani to: dr Bronisław Dulęba ze Lwowa, generał Józef Haller i dyrektor szkoły handlowej we Lwowie Franciszek Tomanek. Wykładali również: Antoni Kurowski, Roman Kraus, Henryk Golltier, dr Władysław Krukowski. Od 1920 r. nauczycieli świeckich zastąpiły całkowicie siostry zakonne. Początkowo uczyły: s. Maria Marek, s. Hermana Wojasiówna, s. Jolanta Tomkiewicz, s. Helena Kowalska, s. Frydolina Koziej, s. Magdalena Nowak. Pozostałe siostry nauczycielki to m.in.: s. Bronisława Naglik, s. Klara Krzysk, s. Karolina Dec, s. Daniela Krosnowska. Protokoły z licznych wizytacji świadczyły o wysokim poziomie nauczania w szkole. Z biegiem lat stała się ona sławna na całą Polskę. W 1924 r. odwiedził ją z ramienia Ministerstwa Rolnictwa dr Józef Mikułowski-Pomorski, minister Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, wpisał się do księgi pamiątkowej szkoły i wyraził swoje uznanie dla wyników nauczania.

Uczennice szkoły z ks. Aleksandrem Siemieńskim i Siostrami Służebniczkami

W 1934 r. obchodzono uroczystość 25-lecia szkoły, na którą przybył bp Franciszek Lisowski z Tarnowa, przedstawiciele władz państwowych i szkolnych, oraz blisko 200 byłych uczennic. Podjęto wtedy uchwałę o założeniu Związku Wychowanek Szkoły Szynwałdzkiej, którego celem miało być utrzymywanie więzi byłych wychowanek ze szkołą. W 1938 r. odbył się II Zjazd Szynwałdzianek, na którym poświęcono Sztandar Związku Szynwałdzianek. Zaczęto wydawać również pismo pt. Szynwałdzianka, którego redaktorką była s. Daniela Krosnowska.

W 1938 r. szkoła przyjęła nową nazwę: Prywatna Żeńska Szkoła Przysposobienia Gospodyń Wiejskich Zgromadzenia Sióstr Służebniczek NMP w Szynwałdzie. W czasie wojny szkoła działała z przerwami i wielkimi trudnościami. Wojsko zajmowało budynek na kwatery, brakowało opału, żywności, uczennicom groziła wywózka na roboty do Niemiec. Okupanci zniszczyli sale, zabrali naczynia kuchenne i stołowe, wywieźli część mebli. Pomimo trudności nauka odbywała się, a siostry zorganizowały jeszcze tajne nauczanie i punkt opatrunkowy dla rannych partyzantów.

Po wojnie można już było uczyć bez przeszkód, ale nowe komunistyczne władze z każdym rokiem ograniczały działalność sióstr
i dążyły do zamknięcia szkoły. W 1949 r. zakończyła ona swą działalność.

Poświęcenie Sztandaru Związku Szynwałdzianek, 1938 r.

Kursy prowadzone przez Szkołę

Szkoła Gospodyń Wiejskich w Szynwałdzie wraz z Kółkiem Rolniczym oprócz zwykłej nauki organizowała różnego rodzaju kursy. Dla dziewcząt: kursy gotowania i szycia, gospodarstwa domowego, dla mężczyzn: kurs handlowy, szewski i tkacki. Inne to: kurs weterynarii, koszykarski, hodowlano-ogrodniczo-rolny. Trwały one od 3 do 6 miesięcy, odbywały się w budynku szkolnym lub w domu parafialnym.

Zakończenie 3 miesięcznego kursu gospodyń

Wykaz źródeł

Archiwum Sióstr Służebniczek NMP NP w Starej Wsi - Dział fotograficzny.
Osoby prywatne, które udostępniły zdjęcia: Wojciech Jop, Zofia Kawa, Maria Plebanek, Stanisław Podraza, Anna Przybyło, Cecylia Zegar, Tekla Żywiec.
Plebanek Kazimierz, Szynwałd. 650-lecie dziejów wsi i parafii, Szynwałd 1994.
Sztandar Związku Szynwałdzianek, "Nasza Sprawa" 1938, 30 października, nr 44.
Z poświęcenia sztandaru Związku Szynwałdzianek i Szkoły Rolniczej w Szynwałdzie, "Nasza Sprawa" 1938, 25 grudnia, nr 52.